Evli bireyler boşanma konusunda anlaştıkları takdirde Türk Medeni Kanununun 166/2. Maddesi uyarınca anlaşmalı boşanma davası açabileceklerdir. Yahut var olan bir çekişmeli boşanma davasında taraflar sonradan anlaşarak davayı anlaşmalı boşanma davası olarak sonuçlandırabileceklerdir. Taraflar anlaştıkları hususlarda protokol düzenleyebilecekleri gibi mahkeme huzurunda sözlü olarak da dile getirebilirler. Ancak uygulamada anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanması pratiklik açısından daha çok tercih edilmektedir.

Anlaşmalı boşanma protokolünün düzenlenmesi genel anlamda şu şekilde gerçekleşir:

• Taraflar boşanma konusunda anlaştıklarını açık bir şekilde açıklamalıdırlar.
• Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar var ise çocukların velayetinin kimde kalacağını belirtmelidirler. Ancak bu zorunlu değildir. Velayet düzenlemesi hakime de bırakılabilir.
• Taraflar var ise çocuk veya çocukların velayetin bırakıldığı ebeveyn harici diğer ebeveyn ile görüşme günlerini, resmi tatiller, okul ara tatilleri ve yaz tatilleri dahil olmak üzere düzenleyebilirler.
• Tarafların birbirinden nafaka talebi var ise bunun da belirtilmesinde fayda vardır. Bu nafakanın kim tarafından kime ödeneceği, ne miktarda, ne şekilde ve hangi tarihte ödeneceğinin belirtilmesinde yarar vardır. Aynı şekilde değişen ekonomik koşullar ve enflasyon göz önünde bulundurularak nafakanın ilerleyen yıllardaki artış oranlarının da belirlenmesinde fayda vardır.
• Tarafların birbirinden nafaka talepleri yoksa dahi olmadığının belirtilmesinde yarar vardır. Zira boşanma kararında nafakayla ilgili bir düzenleme bulunmadığında ileride nafaka davasıyla karşı karşıya kalınabilecektir.
• Anlaşmalı boşanma protokolünde çocuklar için nafaka verecek tarafın, ne şekilde, ne kadar, ne zaman ödeneceğinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
• Taraflar evlilik birliği içerisinde edinilmiş mallar hakkında da anlaşmaya varmışlarsa bunu mutlaka protokole eklemelidirler. Hangi malvarlığının kimde kalacağı belirtilmelidir. Birinde bulunan mal diğerine geçecekse hangi tarihte ne şekilde devir işleminin belirtilmesinde de fayda vardır.
• Taraflar kişisel eşyalarını diğerinden aldığını da belirtmelidirler.
• Kadın, eşinin soyadını kullanmaya devam edecekse bunu mutlaka protokole eklemelidir.
• Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflardan biri diğerine nakdi bir ödeme yapacaksa bunu da belirtmekte fayda vardır.
• Yukarıda verilen durumlar protokole yazılır ve birlikte imza altına alınır.
• Akabinde Türk Medeni Kanunu’nun 168. Maddesi gereğince boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer Aile Mahkemesinde protokolle birlikte dava açılması gerekmektedir.

Anlaşmalı boşanma protokolü ile birlikte davanın açılması halinde taraflar duruşma günüde hazır bulunarak boşanma iradelerini hakim huzurunda da ifade etmeli, akabinde gerekçeli kararın yazılması ile birlikte karara karşı istinaf kanun yoluna başvurulmamışsa kesinleşmesi sağlanarak boşanmaya ilişkin karar kesinleştirilmelidir.